درباره جنگ ایران و اسرائیل؛ کسی هست جواب بده؟
جنگ 12 روزه ایران و اسرائیل، نگرانی‌ها، ابهامات و سوال‌های زیادی را بوجود آورده است. عصر تی وی در کمپین «کسی هست جواب بده؟!» تلاش کرده بوسیله ی آثار و برنامه های خود شامل فیلم های مستند، گفتگوها و نظرات کارشناسان پاسخ هایی در باب این جنگ، برای مخاطبان فراهم آورد.
اسرائیل از کجا آمده است؟
صهیونیسم و ایده دولت یهود
تئودور هرتزل (Theodor Herzl) روزنامه‌نگار، نویسنده و متفکر یهودی اهل مجارستان- اتریش - که به عنوان بنیان‌گذار جنبش صهیونیسم سیاسی مدرن شناخته می‌شود- در سال ۱۸۹۶ کتاب «دولت یهود» را نوشت و در آن تاکید کرد که یهودیان برای در امان ماندن از یهودی‌ستیزی در اروپا، باید کشور مستقل خود را داشته باشند. یک سال بعد، وی کنفرانسی را در بازل سوئیس سازماندهی کرد که نخستین کنفرانس صهیونیسم در طول تاریخ به حساب می‌آید و طی این کنفرانس، «سازمان جهانی صهیونیسم» را پایه‌گذاری نمود.
هرتزل پیشنهادهایی درباره مکان تأسیس کشور یهودی داشت (از جمله فلسطین، آرژانتین و اوگاندا)، اما نهایتا فلسطین به عنوان هدف اصلی جنبش صهیونیسم تثبیت شد.
در این میان، حمایت بریتانیا از ایده صهیونیسم، نقش مهمی ایفا کرد. نخست وزیر سابق انگلیس، لوید جورج، معتقد بود که تجمع یهودیان در فلسطین منجر به بازگشت عیسی مسیح خواهد شد، ایده‌ای که توسط آرتور بالفور، وزیر خارجه وقت انگلیس، نیز حمایت می‌شد.
مراحل اولیه فعالیت‌ها برای ایجاد کشور صهیونیستی، شامل فعالیت‌های اقتصادی نظیر تامین مالی و آماده‌سازی یهودیان اروپایی برای مهاجرت به فلسطین بود.
قیمومیت بریتانیا و بیانیه بالفور
در سال ۱۹۱۷ میلادی، آرتور بالفور، وزیر امور خارجه بریتانیا، بیانیه بالفور را صادر کرد که در آن بریتانیا قصد خود را برای ایجاد خانه ملی یهودی در فلسطین اعلام کرد.
این اقدام بریتانیا مخالفت ناسیونالیست‌های عرب را برانگیخت که مناطق سابق عثمانی را متعلق به خود می‌دانستند و تلاش کردند از مهاجرت یهودیان جلوگیری کنند. این امر به افزایش تنش‌ها بین اعراب و یهودیان در دهه‌های بعدی انجامید.
در سال ۱۹۲۲، سازمان ملل متحد، قیمومت فلسطین را به بریتانیا اعطا کرد، با شرایطی که شامل بیانیه بالفور و مقررات مشابه برای فلسطینیان عرب بود. در آن زمان، جمعیت منطقه عمدتاً عرب و مسلمان بودند و یهودیان حدود 11 درصد و مسیحیان عرب حدود 9.5 درصد از جمعیت را تشکیل می‌دادند.
اشغال فلسطین و اعلام استقلال اسرائیل
در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، قطعنامه‌ای را تصویب کرد که طی آن، ۵۵ تا 56 درصد از زمین‌های فلسطین تحت قیمومت را به یهودیان - که یک سوم جمعیت بودند و کمتر از 7 درصد از املاک را در اختیار داشتند - واگذار می‌کرد. اتحادیه عرب و کمیته عالی عربی فلسطین این طرح را رد کردند و بر رد هرگونه طرح تقسیم دیگری تاکید داشتند.
با پایان قیمومت بریتانیا در ۱۵ می ۱۹۴۸، در ۱۴ ماه می ۱۹۴۸، دیوید بن گوریون، رئیس آژانس یهود، تاسیس یک کشور یهودی در سرزمین اسرائیل، با نام دولت اسرائیل را اعلام کرد. این روز میان اعراب به روز نکبت، مشهور است.
در این بین، شبه نظامیان هاگانا که صهیونیست بودند حملات زیادی را علیه روستاها و مناطق فلسطینی‌نشین انجام می‌دادند.
به دنبال اعلام استقلال، ارتش چهار کشور عربی مصر، سوریه، اردن و عراق، وارد بخش‌هایی از فلسطین تحت قیمومت بریتانیا شدند و جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ را آغاز کردند.
جنگ‌های متعددی میان اسرائیل و کشورهای عربی در سال‌های ۱۹۴۸، ۱۹۶۷، ۱۹۷۳ در گرفته که همگی نتیجه مستقیم همین ایده صهیونیسم بوده‌اند.
پیشنهاد می کنیم برای آن که از تاریخچه و ماهیت اسرائیل و دولت یهود، بیشتر بدانید، مجموعه مستند اسرائیل از درون را در سایت عصر تماشا کنید
مناطق فلسطینی‌نشین: غزه و کرانه باختری کجا هستند؟
نوار غزه
این منطقه در قلب درگیری‌های اسرائیل و فلسطین قرار دارد و بارها هدف حملات نظامی بوده است. غزه، نواری باریک در ساحل مدیترانه، بین مصر و اسرائیل است که نقش کلیدی در مناقشه فلسطین و اسرائیل دارد.
شهر غزه، منطقه‌ای باریک به طول ۴۱ کیلومتر و عرض ۶ تا ۱۲ کیلومتر با مساحت کل بیش از ۳۶۰ کیلومتر مربع است که جمعیت آن بیش از 2 میلیون نفر است و از شمال و شرق با اسرائیل و از جنوب با مصر و از غرب با دریای مدیترانه، همسایه است.
قبل از جنگ اخیر، غزه با اسرائیل و مصر تعامل داشت و واردات انواع کالا از گذرگاه‌های مرزی با اسرائیل و مصر انجام می‌شد. همچنین روزانه چند هزار نفر از اهالی غزه برای کار وارد اسرائیل می‌شدند و شب‌ها برمی‌گشتند.
غزه از سال 2007 توسط حماس اداره می‌شود. حماس، مخفف حزب جنبش مقاومت اسلامی فلسطین است که در سال ۱۹۸۷ بنیان نهاده شد.
کرانه باختری
کرانه باختری (West Bank) منطقه‌ای به مساحت ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع در بخش غربی رود اردن است. این منطقه ۳ میلیون نفر جمعیت فلسطینی و نزدیک به ۵۰۰ هزار شهرک‌نشین اسرائیلی دارد.
ساکنین سرزمین‌های اشغالی چه کسانی هستند؟
جمعیت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ (زمان اعلام موجودیت) فقط حدود ۸۰۰ هزار نفر بود، ولی با موج‌های مهاجرت یهودیان از اروپا، آمریکا، شوروی سابق و کشورهای عربی، به‌سرعت رشد کرد و بر اساس تازه‌ترین آمار (سال ۲۰۲۵)، جمعیت اسرائیل حدود ۱۰ میلیون نفر است.
حدود ۷ میلیون نفر (بیش از 70 درصد) یهودی هستند. حدود ۲ میلیون نفر (حدود 20 درصد) عرب‌های فلسطینی‌تبار (مسلمان و مسیحی) هستند که در خود اسرائیل زندگی می‌کنند.
جمعیت‌های کوچک دیگری هم وجود دارند، مثل دروزی‌ها، چرکسی‌ها و مهاجران غیر یهودی.
عرب ۴۸ / عرب اسرائیلی
عرب ۴۸ یا عرب اسرائیلی به شهروندان فلسطینی گفته می‌شود که در مناطق تحت اداره دولت اسرائیل زندگی می‌کنند و شهروند اسرائیلی هستند. آنها با افتخار خود را فلسطینی و بخشی از جامعه فلسطینی می‌دانند اما در قالب کشور و دولت و قانون اسرائیل زندگی می‌کنند.
این افراد معمولا به تبعیض علیه خود اعتراض دارند و در جامعه یهودی اسرائیلی نیز ادغام نشده‌اند و هویت خود را حفظ کرده‌اند.
اعراب اسرائیلی ۲۰ درصد (۲ میلیون نفر) از جمعیت ۱۰ میلیون نفری اسرائیل را تشکیل می‌دهند و عربی و عبری هر دو زبان رسمی در اسرائیل هستند.
اسرائیل کجای نقشه جهان قرار دارد؟
رژیم اشغالگر قدس، در قاره آسیا و در منطقه خاورمیانه قرار دارد. خط مستقیم (هوایی) بین تهران و تل‌آویو (پایتخت اسرائیل) حدود ۱,۵۰۰ تا ۱,۶۰۰ کیلومتر است.
اگر از غرب ایران (مثلا کرمانشاه) تا مرزهای شرقی اسرائیل حساب کنیم، این فاصله کمتر می‌شود و به حدود ۱,۰۰۰ تا ۱,۱۰۰ کیلومتر می‌رسد.
کشورهای بین ایران و اسرائیل کدامند؟
اگر بخوایم از مرز غربی ایران تا مرز شرقی اسرائیل حرکت کنیم، چند کشور در میان این دو قرار دارند:
عراق
سوریه یا اردن (بسته به مسیر)
یعنی حداقل ۲ کشور بین ایران و اسرائیل قرار دارند (عراق + سوریه / اردن).
در مسیرهای حرکت به سمت شمال، ترکیه و لبنان هم بین این دو کشور قرار می‌گیرند.
ایران و اسرائیل، مرز مشترک ندارند، ولی فاصله‌شان هم آن‌قدر زیاد نیست که نتوانند روی یکدیگر اثر بگذارند؛ به‌خصوص از طریق کشورهای واسطه مثل سوریه و لبنان.
روابط ایران و اسرائیل از ابتدای اشغال فلسطین
۱. دوره پهلوی (قبل از انقلاب ۱۳۵۷)
در سال ۱۹۴۸، وقتی اسرائیل تأسیس شد، ایران جزو اولین کشورهای مسلمان بود که موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت و روابط و همکاری‌هایی میان رژیم پهلوی و دولت اسرائیل شکل گرفت.
دلیلش این بود که حکومت پهلوی (به‌ویژه محمدرضا شاه) متحد آمریکا و غرب بود و اسرائیل هم در منطقه، متحد آمریکا محسوب می‌شد.
روابط ایران و اسرائیل در این دوره خیلی نزدیک بود:
همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی (ساواک و موساد با هم ارتباط داشتند)
روابط اقتصادی (فروش نفت ایران به اسرائیل)
حتی پروژه‌های مشترک کشاورزی، علمی و نظامی.
۲. بعد از انقلاب اسلامی (سال 1357)
انقلاب اسلامی، معادله را کاملاً تغییر داد. ایران، موجودیت اسرائیل را غاصب و نامشروع اعلام کرد و سفارت اسرائیل در تهران به سفارت فلسطین تبدیل شد.
از آن زمان، سیاست رسمی ایران، دشمنی با اسرائیل و حمایت از فلسطین بوده است. شعار آزادی قدس و برگزاری روز قدس، نماد همین موضع‌گیری است.
۳. دهه‌های بعد (جنگ‌های نیابتی و تنش‌های منطقه‌ای)
ایران بعد از انقلاب، از گروه‌های مقاومت مثل حزب‌الله لبنان و گروه‌های مقاومت فلسطینی حمایت می‌کرد که این مسأله برای اسرائیل تهدید بزرگی بود.
در مقابل، اسرائیل هم در عرصه بین‌المللی تلاش کرده ایران را منزوی کند و بارها به تأسیسات و افراد مرتبط با ایران در سوریه و لبنان حمله کرده است.
دو کشور هیچ‌وقت مستقیماً وارد جنگ نشدند، ولی در قالب جنگ نیابتی و حملات محدود، همدیگر را هدف قرار داده‌اند.
۴. وضعیت امروز
امروز ایران و اسرائیل جزو اصلی‌ترین دشمنان منطقه‌ای یکدیگر هستند. ایران از گروه‌های ضداسرائیلی حمایت می‌کند، در حالی که اسرائیل هم نگران برنامه هسته‌ای ایران است و تهدید به حمله می‌کند. روابط این دو کشور در قالب امنیتی و نظامی تعریف می‌شود، نه سیاسی یا اقتصادی.
جنگ 12 روزه ایران و اسرائیل چگونه بوجود آمد؟
پیش‌زمینه تشدید تنش‌ها
دهه‌ها دشمنی بین ایران و اسرائیل، شامل جنگ‌های نیابتی (جنگ سرد میان ایران و اسرائیل) بوده است، اما در سال ۲۰۲۴ میلادی (۱۴۰۳ شمسی) به رویارویی مستقیم تبدیل شد. ایران، پیش از این بارها مشروعیت اسرائیل را به چالش کشیده و خواستار نابودی آن شده، در حالی که اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی وجودی دانسته است.
خروج ایالات متحده امریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۷ شمسی) و پس از آن شروع به انباشت اورانیوم غنی‌شده توسط ایران، و از دست دادن توانایی نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تاسیسات هسته‌ای ایران، تنش‌ها را افزایش داد.
پس از حملات ۷ اکتبر در سال ۲۰۲۳ میلادی (۱۵ مهر ۱۴۰۲) حماس به اسرائیل، اسرائیل گروه‌های نیابتی ایران مانند حماس و حزب‌الله را تضعیف کرد و برای اقدام علیه ایران برنامه‌ریزی نمود.
در فروردین ۱۴۰۳، یک حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق منجر به کشته شدن چندین نفر ایرانی شد. ایران در پاسخ، حمله کرد و اسرائیل نیز حمله متقابل انجام داد.
در تیرماه ۱۴۰۳، اسماعیل هنیه، رهبر حماس، که مهمان دولت ایران بود، در تهران ترور شد و ایران اعلام کرد که خون هنیه، هرگز هدر نخواهد رفت.
آغاز و سیر درگیری (جنگ ۱۲ روزه):
جنگ ایران و اسرائیل با انجام مجموعه‌ای از حملات غافلگیرکننده از سوی اسرائیل به ایران در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ آغاز شد. نیروهای اسرائیلی برخی از فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان هسته‌ای و سیاستمداران ایران را ترور کردند و به سامانه‌های پدافند هوایی و برخی تاسیسات هسته‌ای و نظامی ایران آسیب رساندند یا آنها را تخریب کردند.
نقش موساد در جنگ ایران و اسرائیل
گزارش‌ها نشان می‌دهد که عوامل موساد موفق شدند پهپادها، تسلیحات دقیق و نیروی انسانی را به‌طور مخفیانه به مرکز ایران منتقل کرده و یک سایت پرتاب مخفی در نزدیکی تهران ایجاد کنند. این پایگاه در نزدیکی سایت‌های پدافند هوایی و موشکی ایران قرار داشت و اهدافی مانند سکوهای پرتاب موشک‌های زمین به زمین و سامانه‌های پدافند هوایی را مورد حمله قرار داد.
حملات متقابل ایران به اسرائیل
ایران در پاسخ، موشک‌هایی را به سوی پایگاه‌های نظامی و شهرهای اسرائیل شلیک کرد. حوثی‌های یمن نیز چندین موشک به سمت اسرائیل پرتاب کردند.
دخالت آمریکا در جنگ 12 روزه
ایالات متحده آمریکا علاوه بر دفاع از اسرائیل در برابر موشک‌ها و پهپادهای ایرانی، در روز نهم جنگ با حمله به سه سایت هسته‌ای ایران اقدام تهاجمی انجام داد
تلفات جنگ 12 روزه
ایران اعلام کرد که تا ۹ تیر ۱۴۰۴، ۹۳۵ نفر کشته و ۴۸۷۰ نفر مجروح شده‌اند. در اسرائیل، سازمان ستاره داوود سرخ گزارش داد که ۲۸ نفر در حملات ایران کشته و ۳۲۳۸ نفر زخمی شده‌اند.
آتش‌بس جنگ ایران و اسرائیل
جنگ 12 روزه در ۳ تیر ۱۴۰۴ با میانجی‌گری و مذاکراتی که از طریق آمریکا و قطر انجام گرفت به آتش‌بس دوجانبه منجر شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ریشه ها و ماجراهای جنگ ایران و اسرائیل می توانید مجموعه برنامه میدان، تهران تل آویو، خطوط موازیه، روز سیزدهم و خلع سلاح حزب الله لبنان را در کمپین تلویزیون اینترنتی عصر تماشا کنید.
بررسی قدرت نظامی ایران و اسرائیل
آمارها نشان می‌دهند که ایران از نظر نیروی انسانی و برخی تجهیزات زمینی و دریایی برتری عددی دارد، در مقابل، اسرائیل با بودجه دفاعی بالاتر، فناوری پیشرفته‌تر و حمایت قاطع ایالات متحده امریکا از برتری کیفی برخوردار است. زرادخانه هسته‌ای احتمالی اسرائیل و سیستم‌های دفاع موشکی چندلایه آن، از جمله گنبد آهنین، فلاخن داوود و پیکان، نقاط قوت حیاتی تل‌آویو (پایتخت اسرائیل) محسوب می‌شوند. در مقابل، توان موشکی و پهپادی بومی و راهبردهای جنگ نامتقارن، برگ برنده‌های ایران هستند. رتبه جهانی نظامی ایران نیز بالاتر از اسرائیل گزارش شده است.
اطلاعات آماری این بخش از منابعی همچون Global Firepower و موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) و ... گرفته شده است.
مقایسه جمعیت و نیروی انسانی ایران و اسرائیل
ایران:
جمعیت: حدود 90 میلیون نفر
نیروی نظامی (ارتش و سپاه): حدود ۸۰۰ هزار نفر (شامل ۶۱۰ هزار نیروی فعال و ۳۵۰ هزار نیروی ذخیره)
نیروی انسانی در دسترس: بیش از ۴۹ میلیون نفر
نیروهای آماده خدمت: ۴۱ میلیون نفر
سپاه پاسداران: ۲۳۰ هزار نیروی زبده (۱۵۰ هزار نفر نیروی زمینی، ۴۰ هزار شبه نظامی، ۲۰ هزار نفر نیروی دریایی، ۱۵ هزار نفر نیروی هوافضا و هوانیروز)
نیروهای نیابتی: حزب‌الله، حماس و سایر گروه‌ها در منطقه.
اسرائیل:
جمعیت: حدود 10 میلیون نفر
نیروی نظامی: ۱۷۰ هزار نیروی فعال و ۴۶۵ هزار نیروی ذخیره (که بسیاری پس از ۷ اکتبر فراخوانده شده‌اند).
نیروی انسانی در دسترس: حدود ۳.۸ میلیون نفر
نیروهای آماده خدمت: ۳.۱ میلیون نفر
تخمین (IISS در سال ۲۰۲۳): ۱۶۹,۵۰۰ سرباز فعال + ۴۶۵,۰۰۰ نیروی ذخیره (۱۲۶ هزار نیروی زمینی، ۳۴ هزار نیروی هوایی، ۹۵۰۰ نیروی دریایی).
نکته کلیدی: ایران از نظر تعداد نیروی انسانی در دسترس، نیروهای آماده خدمت و پرسنل نظامی فعال، برتری محسوسی نسبت به اسرائیل دارد.
مقایسه بودجه دفاعی ایران و اسرائیل
اسرائیل:
بودجه دفاعی (۲۰۲۲ SIPRI): حدود ۲۳.۴ میلیارد دلار (شامل ۳.۱۸ میلیارد دلار کمک نظامی سالانه آمریکا).
بودجه دفاعی (۲۰۲۴ Statista): حدود ۳۱ میلیارد دلار.
بودجه دفاعی :(Al-Ain Farsi) ۲۴.۴ میلیارد دلار.
ایران:
بودجه دفاعی (۲۰۲۲ SIPRI): حدود ۶.۸ میلیارد دلار.
بودجه دفاعی :(Al-Ain Farsi) ۹.۹ میلیارد دلار.
نکته: ایران بودجه کمتر خود را با هزینه‌های عملیاتی و تدارکات تسلیحاتی کمتر به علاوه استراتژی متمرکز بر راه حل‌های نامتقارن جبران می‌کند.
نکته کلیدی: بودجه دفاعی اسرائیل چندین برابر ایران است که نشان‌دهنده قابلیت‌های فنی و تسلیحاتی پیشرفته‌تر آن است.
مقایسه قدرت هوایی ایران و اسرائیل
ایران:
مجموع هواپیماها: ۵۵۱ فروند.
جنگنده‌ها: ۱۸۶ فروند (بسیاری فرسوده، ترکیبی از جنگ‌افزارهای قدیمی شوروی و آمریکایی قبل از انقلاب).
بالگردها: ۱۲۹ فروند (۱۳ فروند تهاجمی).
توان پهپادی: توانایی بالایی در تولید پهپادهای تهاجمی از جمله پهپادهای شاهد دارد.
زیرساخت هوایی: ۳۱۹ فرودگاه.
اسرائیل:
مجموع هواپیماها: ۶۱۲ فروند.
جنگنده‌ها: ۲۴۱ فروند (مدرن و با فناوری پیشرفته آمریکایی و اروپایی).
بالگردها: ۱۴۶ فروند (۴۸ فروند تهاجمی).
زیرساخت هوایی: ۴۲ فرودگاه.
نکته کلیدی: اسرائیل از نظر تعداد جنگنده‌های مدرن برتری دارد، اما توان بالای پهپادی و موشکی ایران به عنوان متوازن‌کننده وضعیت در این بخش ارزیابی می‌شود. ایران از نظر زیرساخت فرودگاهی، برتری چشمگیری دارد.
مقایسه توان زرهی و زمینی ایران و اسرائیل
ایران:
تانک: ۱,۹۹۶ فروند.
خودروهای زرهی: ۶۵,۷۸۵ فروند.
توپخانه خودکششی: ۵۸۰ قبضه.
راکت‌انداز متحرک: ۷۷۵ فروند.
اسرائیل:
تانک: ۱,۳۷۰ فروند.
خودروهای زرهی: ۴۳,۴۰۷ فروند.
توپخانه خودکششی: ۶۵۰ قبضه.
راکت‌انداز متحرک: ۱۵۰ فروند.
نکته کلیدی: ایران از نظر تعداد تانک، خودروهای زرهی و راکت‌اندازهای متحرک، برتری عددی دارد. قدرت نظامی ایران در این حوزه کاملا بومی است، اما ارتش رژیم‌صهیونیستی، وابستگی ویژه‌ای به تکنولوژی‌های نظامی آمریکایی و اروپایی دارد.اسرائیل اما از تکنولوژی و کیفیت بالاتری در بخش زرهی برخوردار است.
مقایسه نیروی دریایی ایران و اسرائیل
ایران:
زیردریایی تاکتیکی: ۱۹ فروند.
ناوچه: ۷ فروند.
کشتی گشت‌زنی و رزمی ساحلی: ۶۸ فروند (به نقل از Al-Ain Farsi ۲۱ فروند).
کشتی‌های مادر و ناوگان تندرو: توسعه به‌کارگیری قایق‌های تندرو در ناوگان دریایی نیروهای‌مسلح ایران، به برگ برنده جمهوری‌اسلامی در آب‌های منطقه‌ای تبدیل شده است و کارشناسان معتقدند این نسل قایق‌ها بزرگترین چالش عملیاتی و تاکتیکی ناوگان نیروی دریایی آمریکا در منطقه به‌شمار می‌رود.
اسرائیل:
زیردریایی: ۵ فروند.
ناوچه: ۰ فروند.
کشتی گشت‌زنی: ۴۵ فروند.
نکته: تنها در بخش قایق‌های گشت‌زنی، اسرائیل برتری عددی دارد.
نکته کلیدی: ایران در حوزه زیردریایی و ناوچه، برتری عددی و در زمینه قایق‌های تندرو، توانایی‌های نامتقارن قابل توجهی دارد.
مقایسه سیستم‌های پدافند هوایی و موشک‌های ایران و اسرائیل
ایران:
سامانه‌های پدافند موشکی زمین به هوا: طیف وسیعی شامل بیش از ۴۲ سامانه S-200، S-300 و باور-۳۷۳ بومی، بیش از ۵۹ سامانه میان‌برد آمریکایی MIM-23 Hawk، HQ-2J و خرداد-۱۵، و ۲۷۹ سامانه کوتاه‌برد CH-SA-4 و 9K331 Tor-M1 ساخت چین.
موشک‌های بالستیک: حداقل ۱۲ نوع مختلف موشک بالستیک میان‌برد و کوتاه‌برد، از تندر ۶۹ با برد ۱۵۰ کیلومتر تا خرمشهر و سجیل با برد ۲۰۰۰ کیلومتر.
ایران، بزرگترین موجودی موشک‌های بالستیک را در خاورمیانه دارد.
توان هسته‌ای: برنامه هسته‌ای ایران که در سال‌های اخیر پیشرفت بسیاری کرده و به شهادت برخی گزارش‌ها، ایران اکنون اورانیوم کافی برای ساخت چندین بمب هسته‌ای را نیز دارد. البته ساخت موشک‌های حامل آن، نیازمند زمان بیشتر است.
سلاح‌های کشتار جمعی: ایران، تسلیحات هسته‌ای و سایر سلاح‌های کشتار جمعی را رد کرده است.
اسرائیل:
سامانه دفاعی چندلایه: گنبد آهنین، فلاخن داوود، پیکان و دیگر لایه‌ها که با کمک فنی و مالی آمریکا توسعه یافته و توانسته تعدادی از موشک‌های ایرانی را پیش از اصابت رهگیری کند. رهبران اسرائیل می‌گویند که این سامانه صددرصد تضمینی نیست، اما از خسارات فاجعه‌بار جلوگیری کرده است.
موشک‌های بالستیک: حداقل ۴ نوع مختلف موشک بالستیک کوچک، متوسط و میان‌برد، از جمله موشک LORA با برد ۲۸۰ کیلومتر.
تسلیحات هسته‌ای: در سطح جهانی به‌عنوان تنها دارنده بمب اتمی در خاورمیانه شناخته می‌شود. مظنون به داشتن ۸۰ سلاح اتمی هوایی و موشکی است. اسرائیل در اختیار داشتن چنین تسلیحاتی را نه تایید و نه تکذیب کرده (در سیاستی که به ابهام عمدی معروف است).
نکته کلیدی: توان موشکی و پهپادی ایران به عنوان برگ برنده آن شناخته می‌شود. اسرائیل با سیستم دفاع موشکی چندلایه و زرادخانه هسته‌ای احتمالی خود، از برتری بازدارندگی استراتژیک برخوردار است.
مقایسه تجربه رزمی ایران و اسرائیل
ایران:
جنگ ایران و عراق (دهه ۱۹۸۰): طی 8 سال جنگ تحمیلی، ۶۰۰ هزار نیروی ایرانی و ۵۰۰ هزار نیروی عراقی و بیش از ۱۰۰ هزار غیرنظامی عمدتا ایرانی جانشان را از دست دادند.
پس از جنگ تحمیلی: کمک‌های مستشاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حزب‌الله علیه اسرائیل در طول جنگ لبنان در سال ۲۰۰۶ میلادی و کمک به دولت‌های سوریه و عراق در طول مبارزه با مجموعه‌ای از نیروهای تحت حمایت خارجی در سال ۲۰۱۰ میلادی.
اسرائیل:
بیش از ده‌ها جنگ با کشورهای همسایه و فلسطینیان از سال ۱۹۴۸ به بعد.
درگیری‌های اخیر غزه: نشان داده که قدرت رزمی چیزی نیست که بین نسل‌ها انتقال یابد، زیرا ارتش اسرائیل در مبارزه با حماس و دیگر شبه نظامیان در غزه، مشکلات قابل توجهی را تجربه می‌کند و سرعت عملیات‌هایش در مقابله با نیروهای دارای ۲۵ هزار تا ۴۰ هزار سرباز، بسیار کُندتر از حد انتظار است. اسرائیل همچنین در جنگ اخیر غزه، سنگین‌ترین تلفات را در مقایسه با سایر جنگ هایش در سال‌های گذشته متحمل شده است.
نکته کلیدی: هر دو کشور تجربه رزمی قابل توجهی دارند، اما درگیری‌های اخیر در غزه چالش‌هایی را برای اسرائیل به نمایش گذاشته است.
مقایسه متحدان و موقعیت جغرافیایی ایران و اسرائیل
ایران:
متحدان منطقه‌ای (محور مقاومت): سوریه، بسیج مردمی عراق، حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن.
متحدان جهانی: روسیه و چین. هر دو کشور حتی اگر به‌طور مستقیم در خصومت‌ها شرکت نکنند احتمالا در مکان‌هایی مانند سازمان ملل متحد و در سطح منطقه‌ای و مراودات دوجانبه بهترین کار ممکن را برای ایران انجام می‌دهند.
موقعیت جغرافیایی: ایران دارای جغرافیایی بسیار بزرگ است که احتمال ضربه پذیری بالا را کاهش می‌دهد.
برگ برنده اقتصادی: توانایی بستن تنگه هرمز که اساسا به آن کشور این قدرت را می‌دهد که در صورت مورد تجاوز قرار گرفتن، اقتصاد کشورهای غربی را با جلوگیری از دریافت ۳۰ درصد از کل تحویل نفت خام دریایی دچار مشکل سازد.
اسرائیل:
متحد اصلی: ایالات متحده امریکا (پایگاه‌های نظامی در خلیج فارس، عربستان، عراق، اردن، سوریه و ترکیه). نقش امریکا در رهگیری موشک‌های ایران و حمایت لجستیکی از اسرائیل، تاکنون بسیار کلیدی بوده است.
موقعیت جغرافیایی: اسرائیل با موقعیت و جغرافیای کوچک خود، ضربه پذیری بسیار بالایی دارد.
نکته کلیدی: حمایت امریکا از اسرائیل، حیاتی است. ایران با شبکه‌ای از متحدان منطقه‌ای و حمایت برخی قدرت‌های جهانی، و همچنین موقعیت جغرافیایی و توانایی بستن تنگه هرمز، کارت‌های مهمی در دست دارد.
مقایسه رتبه جهانی قدرت نظامی ایران و اسرائیل (Global Firepower)
ایران: رتبه چهاردهم در میان ۱۴۵ کشور جهان (بدون تغییر در سال‌های اخیر).
خاورمیانه: پس از ترکیه، در جایگاه دوم.
اسرائیل: رتبه هفدهم (۳ پله پایین‌تر از ایران).
خاورمیانه: پس از مصر، در جایگاه چهارم.
نکته کلیدی: بر اساس برآوردهای Global Firepower، تهران در حوزه‌های مختلف دفاعی- نظامی، در برابر تل‌آویو دست بالا را دارد. این برتری علی‌رغم بودجه دفاعی کمتر ایران و تحریم‌های گسترده است.
اهداف احتمالی اسرائیل و هشدارهای بین‌المللی
هدف نتانیاهو: تغییر رژیم ایران (ممکن است پیامد این جنگ تلقی شود) که سخنگوی ارتش اسرائیل این هدف را رد کرده است.
اهداف حملات اسرائیل: تأسیسات هسته‌ای، پایگاه‌های نظامی، فرماندهان عالی رتبه ارتش و سپاه و دانشمندان هسته ای در ایران.
هشدارهای ایران: در صورت هدف قرار گرفتن، نه تنها اسرائیل بلکه پایگاه‌های آمریکا در منطقه را نیز در تیررس قرار خواهد داد. هدف نهایی خروج کامل نیروهای آمریکا از خاورمیانه خواهد بود.
تهدیدهای ایران در برابر آژانس بین المللی هسته‌ای، خروج ایران از معاهده NPT و محدود کردن سطح روابط و همکاری‌ها با آژانس به چارچوب‌های تعریف شده در توافق‌نامه پادمان بوده است.
واکنش آمریکا: آمریکا تلاش می‌کند خود را از اقدامات تهاجمی اسرائیل متمایز نشان دهد، اما نقش آن در رهگیری موشک‌های ایران و حمایت لجستیکی از اسرائیل، تاکنون بسیار کلیدی بوده است.
بیشتر ببینید: مستند پرونده‌های بی‌بی
راه حل‌های احتمالی در ماجرای اسرائیل و فلسطین
راه حل تک کشوری
راه حل تک کشوری به معنی وجود تنها یک کشور (اسرائیل یا فلسطین) در سرزمین تاریخی فلسطین است. این راه حل می‌تواند به معنای زندگی یهودیان و فلسطینی‌ها با هم یا جداگانه در یک کشور باشد. با توجه به آمار رشد جمعیت فلسطینی‌ها، این راه حل می‌تواند هویت و ماهیت یهودی کشور اسرائیل را تغییر دهد.
راه حل دو کشوری:
۱۳۸ کشور (۷۵ درصد کشورهای جهان)، دولت مستقل فلسطین را به رسمیت می‌شناسند.
ایران به طرحی در مجمع عمومی سازمان ملل که از راه حل دو کشوری و برپایی دولت مستقل فلسطین در مرزهای ۱۹۶۷ حمایت می‌کند، رای مثبت داده است.
با این حال، ایران خواهان برپایی دولت مستقل فلسطین در همه مرزهای سرزمین تاریخی فلسطین (از جمله اسرائیل فعلی) است اما دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) خواهان برپایی دولت مستقل فلسطین تنها در مرزهای مربوط به سال ۱۹۶۷ میلادی است.
جمع‌بندی
در این مطلب، به تاریخچه رژیم صهیونیستی، جغرافیا و جمعیت شناسی فلسطین و اسرائیل، تاریخچه روابط ایران و اسرائیل و ماجرای جنگ 12 روزه و پس از آن، راهکارهای احتمالی تنش میان اسرائیل و فلسطین و مقایسه توان نظامی ایران و اسرائیل و پرداختیم. آمارها نشان می‌دهد که هر دو کشور ایران و اسرائیل نقاط قوت و ضعف منحصر به فردی دارند. ایران با برتری عددی در نیروی انسانی و برخی تجهیزات زمینی و دریایی، و تکیه بر توان موشکی، پهپادی و استراتژی‌های نامتقارن، توانایی‌های قابل توجهی را به نمایش می‌گذارد. در مقابل، اسرائیل با برتری کیفی در فناوری نظامی، بودجه دفاعی بالاتر، زرادخانه هسته‌ای احتمالی و حمایت قاطع ایالات متحده، از برتری فناورانه و بازدارندگی استراتژیک برخوردار است. رتبه جهانی ایران نیز برتری کلی آن را در شاخص‌های Global Firepower نشان می‌دهد.